Yenebilir lactarius deliciosus mantarından ekstrakte edilen doğal boyarmadde ile yün ipliklerin boyanması
Citation
Özdemir, H., Bozak, F., (Haziran, 2018).Yenebilir lactarius deliciosus mantarından ekstrakte edilen doğal boyarmadde ile yün ipliklerin boyanması.3.Uluslararası mesleki ve teknik bilimler kongresinde sunulan bildiri, (UMTEB), 21-22 Haziran 2018, Gaziantep.Abstract
Son yıllarda tekstil terbiye işletmelerinde kullanılan sentetik boyarmaddelerin ve pigmentlerin kullanımı insan sağlığı ve çevreye verdiği zararlardan ötürü tartışılmaktadır. Bu sebeple, biyolojik olarak parçalanabilirliği, toksik (zehirli) olmaması, insan sağlığı ve atık su kontaminantı için herhangi bir sorun oluşturmaması nedeniyle doğadaki bitkilerden elde dilen doğal boyarmaddelerin kullanımı artmaya başlamıştır. Doğal boyarmaddeler, doğada bazı bitkiler, hayvanlar, likenler ve mantarlar tarafından sentezlenen maddelerdir. Likenler ve mantarlar, tarih boyunca Avrupa'da ve dünyanın başka yerlerinde renk verici madde kaynağı olarak kullanılmakta, sarı, kahverengi ve kırmızımsı kahverengi tonlarında yün boyamak için kullanılmaktadır. Bu çalışma kapsamında Lactarius deliciosus (kanlıca, çıntar ve çam mantarı) mantarları Osmaniye Akyar köyünden (37o01’15” N, 36o13’53” E, 571 m) toplanmış, mantar numuneleri 50oC’de 24 saat boyunca sebze kurutucuda kurutulmuş ve blender yardımıyla öğütülmüştür. 50 gr ağırlığındaki öğütülmüş numune 500 ml etanol çözeltisi içerisinde 24 saat boyunca 50 oC’de ekstraksiyon işlemine tabi tutulmuş, nihai olarak 78 oC’de evaporatörden geçirilerek etanol uzaklaştırılmış ve böylelikle doğal boyarmadde elde edilmiştir. Halı ve kilim üretiminde kullanılan yün iplikleri L. deliciosus mantarından ekstrakte edilen doğal boyarmaddenin farklı konsantrasyonları ve farklı mordan maddeleri kullanılarak (1, 2 ve 3 g/lt) laboratuvar ortamında boyanmış, daha sonra 2 g/l noniyonik (Setalan HE, Setas-Chem) deterjanla 80oC dk 30 dk boyunca boyalı iplik numuneleri yıkanmış, durulanmış oda sıcaklığında gölgede kurutulmuştur. Spektrofotometre cihazında yapılan renk ölçümleri ve renk karşılaştırmaları sonucunda, mordan kullanmadan yapılan boyamalarda krem ve tonlarında renkler elde edilirken, Demir Sülfat (FeSO4) ile yapılan mordanlama sonucunda elde edilen yüksek K/S değerleri ile daha koyu renkler (koyu kahverengi), şap olarak bilinen Alüminyum Potasyum Sülfat (KAl (SO4)2.12H2O) ile ise açık kahverengi ve tonlarında renkler elde edilmiştir. Sonuç olarak, L. deliciosus mantarından elde edilecek krem ve kahverengi tonlarındaki renklerin özellikle doğal boyamacılık alanında, halı kilim gibi geleneksel tekstil ürünleri için rahatlıkla kullanılabileceği belirtilmiştir. In recent years, the use of synthetic dyes and pigments in textile finishing companies
has been discussed for their harmful effects on human health and environment. For this
reason, the use of plant-based dyestuffs from the nature has begun to increase because of the
biodegradability, toxicity, human health and waste water contamination. Natural dyes are
substances synthesized by some plants, animals, lichens and fungi in nature. Lichens and
mushrooms have been used as sources of colorants in Europe and in some other parts of the
world throughout the history. They have also been used to dye wool to shades of yellow,
brown, and reddish brown. In this study, fresh Lactarius deliciosus mushrooms (kanlıca,
çıntar or çam mantarı in Turkish) were collected from Akyar village (37o
01’15” N,
36o
13’53” E, 571 m) of Osmaniye province in Turkey. Mushroom samples which collected
were dried in dehydrator for 24 h at 50 oC to prevent decay and then powdered in a blender
(Waring Blender, HGB2WTS3). Mushroom powder (50g) was extracted in 500 ml of etanol
for 24 h at 50 oC and then ethanol was evaporated in a rotary evaporator at 78 oC. The wool
yarns which is used in carpet and rug production were dyed by using different mordant
materials and with different concentrations (1g/L, 2g/L and 3 g/L) of extract obtained from
L. deliciosus mushrooms. The dyed wool yarns were washed for 30 min in a bath containing
2 g/L of a nonionic detergent (Setalan HE, Setas-Chem) at 80oC. Finally, the yarns were
then rinsed and dried in shade at room temperature. As a result of the color measurements
and color comparisons measured in the spectrophotometer, when colors are obtained in
cream and its tones without using mordant, higher K/S values obtained with the Iron
Sulphate (FeSO4) mordantation resulted in darker colors (dark brown), and colors such as
light brown and its tones were obtained with Aluminum Potassium Sulphate (KAl
(SO4)2.12H2O). Consequently, it is stated that the colors of cream and brown tones to be
obtained from L. deliciosus mushroom can be used for traditional textile products such as
carpet rugs, especially in natural dyeing field.