Mahonya (Mahonia aquifolium Nutt.) bitkisinin meyvesi İle yün İpliklerin boyanması
Citation
Özdemir, H. (Haziran, 2018). Mahonya (Mahonia aquifolium Nutt.) bitkisinin meyvesi İle yün İpliklerin boyanması. 3 Uluslararası Mesleki ve Teknik Bilimler Kongresinde sunulan bildiri. (UMTEB), 21-22 Haziran 2018, Gaziantep.Abstract
Son yıllarda tekstil terbiye işletmelerinde kullanılan sentetik boyarmaddelerin ve
pigmentlerin kullanımı insan sağlığı ve çevreye verdiği zararlardan ötürü tartışılmaktadır. Bu
sebeple, biyolojik olarak parçalanabilirliği, toksik (zehirli) olmaması, insan sağlığı ve atık su
kontaminantı için herhangi bir sorun oluşturmaması nedeniyle doğadaki bitkilerden elde dilen
doğal boyarmaddelerin kullanımı artmaya başlamıştır. Bu çalışma kapsamında anavatanı Orta
ve Güney Amerika olan, Osmaniye Korkut Ata Üniversitesi Karacaoğlan Kampusu
içerisinden tedarik edilen Mahonia aquifolium çalı bitkisinin meyvesinden ekstrakte edilen
doğal boyarmaddeyle halı ve kilim üretiminde kullanılan yün iplikleri farklı mordan
maddeleri (Demir Sülfat, Alüminyum Potasyum Sülfat ve Sodyum Sülfat) kullanılarak
laboratuar ortamında boyanmıştır. Sonrasında 2 g/l noniyonik (Setalan HE, Setas-Chem)
deterjanla 80oC dk 30 dk boyunca boyalı iplik numunelerinin yıkaması yapılmış, durulanmış
oda sıcaklığında gölgede kurutulmuştur. Spektrofotometre cihazında yapılan renk ölçümleri
ve renk karşılaştırmaları sonucunda, Demir Sülfat (FeSO4) ile yapılan mordanlama sonucunda
elde edilen yüksek K/S değerleri ile daha koyu renkler (haki yeşil), şap olarak bilinen
Alüminyum Potasyum Sülfat (KAl (SO4)2.12H2O) ve Sodyum Sülfat (NaSO4) ile ise
kahverengi, deve tüyü ve tonlarında renkler elde edilmiştir. Sonuç olarak, halk arasında
bitkisel tedavi açısından kan temizleyici, karaciğer güçlendirici, kabızlık ve gaz giderici
olarak kullanılan, tıp ve eczacılık alanlarında ise kansere karşı tedavi edici ve anti-fungal
(mantar önleyici) gibi bilimsel çalışmalara konu olan Mahonia aquifolium bitkisinin
meyvelerinin özellikle doğal boyamacılık alanında da kullanılabileceği, elde edilen yeşil,
kahverengi ve tonları açısından ayva, karamuk ve ceviz gibi doğal boyacılıkta kullanılan
bitkilere alternatif olabileceği belirtilmiştir. In recent years, the use of synthetic dyes and pigments in textile finishing companies
has been discussed for their harmful effects on human health and environment. For this
reason, the use of natural dyestuffs from plants in the nature has begun to increase because of
the biodegradability, toxicity, human health and waste water contamination. In this study,
wool yarns which is used in carpet and rug production were dyed using different mordant
materials and natural dye which is extracted from berry of Mahonia aquifolium, supplied
from Karacaoğlan Campus in the Osmaniye Korkut Ata University. The dyed wool yarn samples were washed for 30 min in a bath containing 2 g/L of a nonionic detergent (Setalan
HE, Setas-Chem) at 80◦C. Finally, the samples were then rinsed and dried in shade at room
temperature. As a result of the color measurements and color comparisons measured in the
spectrophotometer, higher K/S values obtained with the iron sulphate mordantation resulted in
darker colors (khaki green), and colors such as brown and camel were obtained with
Aluminum Potassium Sulphate. Consequently, both Mahonia aquifolium plant is used as
blood purifier, liver strengthening, constipation, gas remover in folk remedy and is
investigated in medicine and pharmaceutics in areas such as cancer treatment and anti-fungal
(antifungal). It can be used especially in the field of natural dyeing. It is stated that the
obtained green and brown colors may be alternatives to the plants used in natural dyeing such
as quince, barberry and walnut.